2019’da haber sitelerinde ne zaman, ne kadar manşet reklamı yer aldı? #ManşettekiReklam 3
244 günde taranan 180 binden fazla haber sitesi manşetlerinin en az 6 bin 94’ünü manşet reklamları oluşturdu. 43 haber sitesinden dokuzu manşetlerinde reklama yer vermezken geri kalan 34 sitede manşet reklamları yer aldı. Haber sitelerinden bazıları yıl boyunca manşetlerinde sadece birkaç reklama ye verirken, bazılarının bine yakın manşet reklamı içerdiği tespit edildi.
Bu yazı dizisi kapsamında taranan 43 haber sitesi arasından Açık Mert Korkusuz, Anayurt, Aydınlık, Birgün, Evrensel, Harbi Gazete, Ortadoğu, Yeni Mesaj ve Yurt, yıl boyunca manşet alanında reklama yer vermedi. Diğer 34 haber sitesi ise her ay manşet reklamı sayısı değişmekle birlikte, yıl boyunca en az 2 en fazla 955 manşet reklamı yayınladı.
Yukarıdaki tabloda aylık olarak hangi haber sitesinin ne kadar reklam yayınladığına ve yıl toplamına dair verilerle de görülebileceği gibi, manşetlerinde reklama en çok yer veren haber siteleri farklılık gösterdi. 2019’un ilk 4 ayında Sondakika.com; Mayıs’ta Milli Gazete, geri kalan 7 ayda ise Haberler.com manşetlerinde en çok reklama yer veren haber siteleri olarak öne çıktı.
Manşetlerinde yıl boyunca reklamlar tespit edilen haber siteleri arasında en fazla reklama yer veren site 955 reklam ile Haberler.com olurken en az reklama yer veren site ise 2 manşet reklamıyla Şok oldu. Yukarıdaki tablodaki kadranı en sağa getirecek olursak, yıl boyunca haber sitelerinin manşetlerinde toplam ne kadar reklama yer verdiğini görebiliriz. Yıl boyu yayınladıkları reklam sayısına göre en çok ve en az manşet reklamı yayınlayan haber siteleri aşağıdaki gibi sıralanıyor:
Manşet reklamlarının ne kadarı bilgilendirici ibare içeriyor?
Kural olarak manşet reklamları, haber ve içeriklerle iç içe olduğundan, kullanıcıları asgari ölçüde bilgilendirmek için reklam olduğuna dair ibarelerin yer alması gerekir. Bu gereklilik 12151 Sayılı Tüketicinin Korunmasına Dair Kanun’un “Ticari Reklam” başlıklı 61. maddesinde de açıkça belirtilir. Genel uygulamaya bakıldığında, manşet reklamlarında genellikle “İlandır”, “Reklam”, “Sponsorlu” ve benzeri ifadeler, farklı puntolar ve renklerde, genellikle sağ üst köşede yer alır. Araştırma kapsamında manşet reklamı tespit edilen 34 haber sitesindeki 6 bin 94 reklamdan 3 bin 344’ünde reklam ibaresi yer alsa da 2 bin 750 manşet reklamında böyle bir ifadeye rastlanmadı. Reklam ibaresi yer almayan manşet reklamlarının bir kısmı, ilgili görsel ve metinlere bütüncül olarak bakıldığında reklam olduğu kolayca tespit edilebilir olmakla birlikte, kullanıcının (tüketicinin) medya okuryazarlığı ve reklam okuryazarlığı seviyesine göre de elbette kişiden kişiye farklılık gösterir.
Toplamda manşet reklamlarının yarısından fazlası bilgilendirici reklam ibaresine sahipken mecra bazında bu oranlar önemli değişiklikler gösteriyor. Analiz, Haberturk.com, Şok, Güneş, Doğruhaber.com, Yeni Asya ve Yeniçağ; yıl boyunca yayınladıkları manşet reklamlarının hiçbirinde reklam ibaresine yer vermedi. En az bir manşet reklamında, reklam ibaresine yer verse de yüksek oranda ilan ibaresi kullanmayan sitelerin başında ise 322 manşet reklamının 320’sinde reklam ibaresi kullanmayan Yeni Akit oldu. Yıl boyu 955 reklamla en çok manşet reklamı yayınlayan Haberler.com; 809 manşet reklamında, reklam ibaresini kullanarak sayısal anlamda bu noktaya en çok dikkat eden haber sitesi oldu. Öte yandan yayınladığı reklam sayısına oranla en yüksek reklam ibaresini kullanma oranı ise 219 manşet reklamının 218’inde reklam ibaresi kullanan Milliyet’in oldu.
Manşetinde reklama yer veren 34 haber sitesinin 20’sinde, yıl genelinde, manşet reklamlarının yarısından fazlasında reklamdır ibaresi yer almadı. Reklamların en az %50’sinde kullanıcıyı bilgilendirici ibare kullanan haber sitesi sayısı ise 14’te kaldı. Bu verilerden de anlaşılabileceği üzere, yıl boyunca manşet reklamlarının tamamında reklam ibaresi yer alan haber sitesi olmadı. Manşet reklamı barındıran 34 haber sitesinin 27’si ise reklam ibaresini bazen kullandı, bazen kullanmadı. Buradan yapabileceğimiz bir başka çıkarım ise, araştırmaya dahil olan haber sitelerinin yayın ve reklam ekiplerinin, bu konuda belli bir ilke üzerinden hareket etmediği olabilir.
Yılın hangi dönemlerinde haber sitelerinin manşetlerinde daha fazla reklam yer aldı?
Takip edilen 43 haber sitesinde, hafta bazında toplam ne kadar manşet reklamı yayınlandığını aşağıdaki tablodan görebilirsiniz. Bu tabloya göre, her hafta ortalama yaklaşık 115 manşet reklamı yayınlanırken; ortalamanın üstünde manşet reklamı yayınlandığı ilk dönem olarak 14 Şubat Sevgililer Günü öncesi karşımıza çıkıyor. Sevgililer Günü dolayısıyla yapılan reklam kampanyalarının sıklaştığı 2 haftada (1-15 Şubat) toplam 257 manşet reklamı tespit edildi. Yıl ortalamasının üzerinde manşet reklamı yayın sıklığında bir sonraki dönem Mart’ın son haftasında yaşansa da asıl dikkat çekici haftalar, bütün Mayıs ayını kapsayan 4 hafta oldu. 2019’da Ramazan ayının denk geldiği Mayıs, yılın manşet reklamı sayısının zirve yaptığı dönem olarak karşımıza çıktı. Yıl genelinde haftalık manşet reklamı ortalaması 115 iken Mayıs ayı boyunca haftalık ortalama 192 manşet reklamı yayını gerçekleşti. Özellikle Ramazan bayramından önceki 27-31 Mayıs haftası, 224 manşet reklamıyla yıl boyu en çok manşet reklamı kullanılan hafta oldu.
Ramazan Bayramı sonrası manşet reklamlarındaki düşüş, 11-14 Ağustos tarihleri arasındaki Kurban Bayramı öncesinde yükselerek yılın en yüksek ikinci dönemini meydana getirdi. Kurban Bayramı’ndan önceki 3 haftanın manşet reklam yayını ortalaması 175’e çıkarak, yıllık hafta ortalamasını yaklaşık %35 oranında aştı. Kurban Bayramı’ndan bir önceki hafta olan 5-9 Ağustos, 197 manşet reklamı yayınıyla, yılın en çok manşet reklamı yayınlanan ikinci haftası oldu.
Ağustos’un geri kalan bölümünden yıl sonuna kadar anlamlı herhangi bir artış veya düşüş göstermeyen manşet reklamlarına dair bir başka çıkarım ise Kara Cuma’yı içeren Kasım ayına dair. Yılın son çeyreğinde internet üzerinden yapılan alışveriş sıklığının arttığı, her kasımda büyük indirim sloganlarının gerek çevrimiçi gerek çevrimdışı bütün medya kanallarıyla tüketicilere ulaştırıldığı Kara Cuma ve benzeri indirim günlerinin, araştırma çerçevesinde incelenen haber sitelerindeki manşet reklamı sıklığında dramatik bir değişime yol açmadığı tespit edildi.